Knallen. Enkele mensen van de groep kijken verschrikt op, onze gids praat rustig door. Nog meer knallen, ditmaal dichterbij. De gids vraagt in het Hebreeuws aan een paar soldaten wat er aan de hand is. Het tweetal kijkt even om zich heen; het lijkt erop dat ze er niet (meer) van opkijken. Het blijkt vuurwerk te zijn, om de laatste dag van het schooljaar te vieren. Niets is wat het lijkt in Hebron.
Ik bestudeer de deur van de bus van Jeruzalem naar Hebron uitvoerig. Hij ziet er anders uit dan de meeste bussen waar ik in heb gezeten; hij lijkt gepantserd. Ook de ramen lijken van dubbelglas en het is niet mogelijk om een klein raampje open te schuiven voor frisse lucht. “We’re going to Hebron”, lacht onze Joodse gids Gabe, als hij ziet hoe grondig ik de bus bestudeer.
Na een uur stopt de bus in het Joodse gedeelte van de stad. Vanaf hier gaan we naar de grijze zone, waar onze Palestijnse gids Mohammed op ons wacht. De gidsen geven elkaar een hand, maar het is niet van harte. We zijn in Hebron, de stad van Abraham. Of Ibrahim, afhankelijk van degene met wie je praat. En dan is het weer beter om de stad Al Khalil te noemen, de Arabische naam voor deze plek. Voor zowel joden als moslims is de stad een van de meest religieuze plekken ter wereld. Hebron is bovendien een van de oudste steden ter wereld – waarschijnlijk zo’n 4500 jaar oud – en al die tijd bewoond gebleven.
Hebron, door de ogen van de Palestijnen
Samen met Mohammed gaan we naar de Ibrahimmoskee. Mijn lichaam is bedekt, maar alsnog krijgen alle vrouwen een blauwe cape. Ik voel me net een figurant in een Harry Potter film. Een van de jongens in de groep heeft een kniebroek aan, dus hij krijgt een lange rok; zwart met witte stippen. We lopen door de kleurrijke ruimtes. Zo geluidloos mogelijk, want overal om ons heen bidden mensen.
Na een kleine ontdekkingstocht door de moskee zoeken we de schaduw op in de oude binnenstad. Onder het genot van Turkse koffie vertelt Mohammed over het dagelijks leven als een Palestijn in deze stad. Zo bestaat er een avondklok, waardoor Palestijnen zich niet meer op openbare plekken mogen bevinden na zonsondergang. Ook tuinen en dakterrassen vallen hieronder. Of hoe hij ooit werd opgepakt omdat het leger dacht dat hij stenen had gegooid. DACHT, want het bleek uiteindelijk om een hele andere man op de foto’s te gaan. “We zijn schuldig, tenzij het tegendeel bewezen is.”
Lees ook: Palestina – locals ontmoeten in Nablus en Jenin
We lopen verder, door de marktstraten. “Welcome in Palestine”, begroeten de koopmannen ons. Jonge kinderen dartelen om ons heen en proberen armbandjes te verkopen. Boven onze hoofden loopt een hek, om alles tegen te houden: van stenen tot plastic flessen die zijn gevuld met urine. Mijn hart trekt samen bij het idee dat mensen dit vanuit hun raam over nietsvermoedende mensen gooien. “Het leven hier is niet makkelijk, maar we gaan niet weg. Deze winkel is van mijn overgrootvader geweest en op een dag hoop ik dat mijn kleinkinderen het zullen overnemen”, vertelt een van de koopmannen.
Hebron, door de ogen van de joden
Na de lunch brengt Mohammed ons terug naar onze Joodse gids Gabe. Met hem bezoeken we de Grot van de Patriarchen. De Ibrahimmoskee en de Grot van de Patriarchen vormen weliswaar dezelfde religieuze plek, maar deze is in tweeën verdeeld zodat beide groepen hun religie kunnen uitoefenen. Een aantal dagen per jaar krijgen beiden toegang tot het gehele complex; zo is deze plek bijvoorbeeld tijdens het Suikerfeest een paar dagen enkel een moskee, terwijl het tijdens Yom Kippur en Pesach een volledige synagoge is.
We lopen door de detectiepoortjes en zien een deur met gebroken glas. “De Palestijnen hadden tijdens het Suikerfeest volledige toegang en hebben toen een van deze deuren gemolesteerd”, vertelt onze gids. Een man passeert ons vluchtig. Het is zeker 35 graden, maar deze man met zijn donkere baard draagt een hoge zwarte hoed, lange zwarte jas en sokken in sandalen. Ik gniffel. We bekijken de tombes van Abraham en zijn familie terwijl een aantal ultra-orthodoxe mannen in een ruimte naast ons de Thora bestuderen. Het blijft apart om te zien hoe ze hier helemaal in opgaan en zich afsluiten voor de rest van de wereld.
Dan is het tijd om de rest van het Joodse deel van Hebron te verkennen. Al kun je dit beter een spookstad noemen. De Ibrahimmoskee en de Grot van de Patriarchen liggen op de grens tussen het Joodse en het Palestijnse gedeelte, waardoor hier de meeste onrust heerst. Nabije winkels moesten een aantal jaar geleden de deuren sluiten om de vrede in dit gebied te bevorderen. Nu zijn het vervallen gebouwen in straten waar de echo van de stilte hoorbaar is. We klimmen naar een van de uitkijkpunten van Hebron. Langs huizen waar kinderen in de deuropening naar ons zwaaien. Langs een legerbasis met soldaten; jongens en meiden die hooguit 20 jaar oud zijn. De knallen op de achtergrond lijkt geen van hen te deren. Vanaf het uitzichtpunt zien we het vuurwerk, waarmee de stad het einde van het schooljaar viert. Niets is wat het lijkt hier in Hebron.
De stad door verschillende ogen bekeken
Ik heb Hebron gezien door de ogen van verschillende joden, Palestijnen en zelfs van verschillende buitenstaanders. En natuurlijk zag ik Hebron door mijn eigen ogen. Ik zie een stad waar zo veel woede, verdriet en wraak in is gesijpeld door de jaren, nee eeuwen, heen. Een stad in mentale puin, zonder de mogelijkheid om weer opgebouwd te worden. Maar tegelijkertijd zie ik ook hoop in de ogen van veel mensen. Hoop dat de kleinkinderen van de koopman later zijn familiezaak kunnen overnemen. Of dat mensen op hun gemak boodschappen kunnen doen zonder een fles plas over zich heen gegooid krijgen. Hoop dat er ook dingen gevierd kunnen worden, in plaats van enkel rouwen om wat verloren is gegaan.
Hebron zal echter nooit een stad worden waar iedereen tevreden is. Beide partijen zien de stad en het ideaalbeeld dat ze van Hebron hebben door andere ogen – een beeld dat ze nooit gaan aanpassen. Want wat voor hen juist is, is voor de ander verkeerd. En precies andersom. Er bestaat geen gulden middenweg. En ondertussen moet een groep 18-jarige Israëlische soldaten dit allemaal onder controle houden.
Lees ook: Bethlehem – meer dan de geboorteplaats van Jezus Christus
Zou ik de Hebron Dual Narrative Tour aanraden?
Ik bezocht Hebron diverse keren, eenmaal met de Hebron Dual Narrative Tour van Abraham Hostels. Als je dacht dat Jeruzalem een intense plek is als het aankomt op het conflict dan ben je nog niet in Hebron geweest. Maar over welk conflict gaat het eigenlijk precies? Het Israël-Palestinaconflict? Het jodendom-islamconflict? Het conflict tussen de zionisten en de mensen die hier zijn geboren? Of is er nog een ander conflict gaande?
Kijk, daar ga je al. De geschiedenis van het Midden-Oosten is ingewikkeld en verwarrend. Net wanneer je denkt dat je het allemaal begrijpt krijg je een stapel nieuwe informatie die je moet verwerken tot een logisch verhaal. En dat verhaal wordt nooit logischer. Normaal gesproken ben ik geen tour-fan: ik ga liever op eigen houtje ergens naartoe. Voor de Hebron Dual Narrative Tour van Abraham Tours maak ik echter een uitzondering. Tijdens deze tour zie je Hebron door verschillende ogen. Ik ben een aantal keer zelfstandig in Hebron geweest (ook interessant!), maar ik vind het zeker een meerwaarde hebben om met deze tour mee te gaan. Met name voor mensen die niet zelfstandig durven te gaan is dit een ideale oplossing om toch de stad Hebron te leren kennen.
Echter is er wel een opmerking: de tour is lang en ietwat intens. Ik woon inmiddels een jaar in het Midden-Oosten en ik ben me ervan bewust dat ik van sommige dingen niet meer onder de indruk ben. Er staat inderdaad een gigantisch lange muur van steen en prikkeldraad. Je moet inderdaad soms door 10 controlepunten als je van plek A naar B wilt. Knallen zijn alleen gevaarlijk als er ook een sirene afgaat. Kogelgaten in huizen op zó veel verschillende plekken.
Omdat ik hieraan ‘gewend’ ben geraakt was het voor mij niet zo intens, maar ik kan me voorstellen dat de tour voor sommige mensen die net in het Midden-Oosten zijn iets té intens is. Je wordt met een heftig conflict geconfronteerd en ziet met eigen ogen hoe het dagelijks leven in een plek als Hebron is. Als je enkel voor het strand in Tel Aviv en een dagje cultuursnuiven in Jeruzalem komt zou ik deze tour misschien niet aan je aanraden. Het is bovendien een lange dag (je bent van 8 uur ’s ochtends tot 8 uur ’s avonds op pad) en je wandelt veel, dus ook daar moet je je op instellen. Maar het is zeker een van de meest interessante tours die ik heb gedaan!
Hoe kom je in Hebron in Palestina?
Hebron ligt zo’n 40 kilometer ten zuiden van Jeruzalem. Het is niet mogelijk om hier met een huurauto naartoe te rijden, maar je kunt wel met het openbaar vervoer vanaf Jeruzalem naar Hebron. Vanaf het busstation in Jeruzalem neem je bus 380, 381 of 382 naar het Joodse gedeelte van Hebron. De busrit kost ongeveer 8 shekel en duurt een uurtje.
Vanaf het busstation bij de Damascus Gate neem je een bus naar het Palestijnse gedeelte van Hebron. Deze bussen vertrekken vaak wanneer de buschauffeur tevreden is met het aantal passagiers.
Belangrijk voor een bezoek aan Hebron!
1. Hebron is een religieuze en grotendeels Arabische stad, dus kleed je degelijk. Dit betekent dat je schouders en knieën bedekt zijn (zowel voor mannen als vrouwen). Bij religieuze plekken zoals de Ibrahimmoskée krijgen vrouwen een speciale cape om en ligt er kleding voor mensen om zichzelf extra te bedekken. Bij onze tour leidde dat ertoe dat een jongen in een lange rok rondliep.
2. Neem je paspoort mee! Je reist door Palestina en sommige controlepunten kom je echt niet door zonder paspoort. Neem voor de zekerheid een foto van jouw paspoort én de blauwe kaart van Israël, met de datum waarop jij het land in bent gekomen. Ik ben een keer in Hebron geweest en toen was die foto op mijn telefoon voldoende, maar je wilt het er liever niet op wagen.
3. In Hebron geldt een avondklok: na zonsondergang mogen Palestijnen niet meer de straat op. Dit geldt overigens ook voor plekken die als ‘openbaar’ worden bestempeld zoals een dakterras of een tuin. Als toerist mag je weliswaar na zonsondergang nog wel op straat zijn, maar ’s avonds heerst er een onrustige en onprettige sfeer in Hebron dus dit zou ik zo veel mogelijk vermijden.
4. Misschien voor de hand liggend, maar als je joods bent zou ik daar niet in Hebron mee te koop lopen in het Palestijnse deel van de stad. Mensen zullen je niet aanvallen, maar ook zeker niet met een lach verwelkomen.
Lees ook: de ervaringen van mijn moeder – een week in Israël
Wat vind jij: zou je een stad als Hebron moeten bezoeken tijdens een bezoek aan Israël en Palestina of lijkt het jou niets? Ik ben benieuwd naar jullie mening hierover!
Ik ging met deze tour mee als onderdeel van het marketingteam van Abraham Hostels & Tours. Alle tips en meningen die ik hier deel zijn uiteraard die van mijzelf.
Wat een frustrerend plek.. Ik zou zo graag willen dat iedereen hun zin heeft, dat iedereen zich thuis kan voelen in hun eigen stad, hun eigen plek. Het is frustrerend als dat niet kan. Het lijkt me een hele boeiende, maar ook vervelende tour. Ik zou graag deze stad willen bezoeken, maar ik denk niet dat het me goed zal doen…
Ja zeker! Ik was al een aantal keer in Hebron geweest, maar alsnog veel nieuwe dingen geleerd en gezien. Het is een erg interessante tour, al denk ik dat het voor sommige mensen misschien wat te veel informatie en indrukken zijn.
Heel mooi beschreven! Wat een herinneringen komen boven… Toen ik er jaren geleden was waren er volgens mij nog niet eens tours, het was er net een beetje rustig. In die moskee zijn ook veel mensen vermoord toch? Ik vond het ook heel intens wat je zegt. Spannend ook. Ook omdat we gewoon met een local van de straat mee gingen misschien haha. Heb je de muur gezien waar ‘gas the Arabs’ op staat? Of muur, het was op een poort van een huis. Heel schokkend om te zien. Een mooie, verwarrende en intense ervaring vond ik het ook, precies zoals je beschrijft.
Knap dat jij er destijds al naartoe durfde te gaan, het was tot voor kort een stuk onrustiger. De Palestijnse gids die we hadden vertelde dat hij volgens mij zo’n 8 jaar als gids werkte. Maar om nou over toerisme in Hebron te spreken… haha ;p De Palestijnen in Hebron zijn erg gastvrij en super behulpzaam, maar ik kan me voorstellen dat het voor veel mensen een stap te veel is om zelfstandig op ontdekkingstocht te gaan in Hebron.
“Hoop dat er ook dingen gevierd kunnen worden, in plaats van enkel rouwen om wat verloren is gegaan”. Mooi! Hopelijk komt die tijd ooit nog eens.
Bedankt Shamira 🙂 Ik hoop het ook!